МОНГОЛ ТӨРИЙН 3 ОНОЛ

Өгүүлэх ухаан судраас иш татав.

Мон-ы онол

Моны онолоор голчлон байнга давтагдах үхэл, төрөлттэй адилхан асуудлыг шийдвэрлэдэг. Өөрөөр хэлбэл жамын онол юм. Адуу малаа хэрхэн яаж өсгөн үржүүлж хамгаалах вэ? Энэ чинь хүмүнд байнга л гарч ирэх асуудал. Малчин л байгаа бол. Ургамал танг яаж хор ерөндгийг тэнцүүлэн ашиглах вэ? Энэ ч бас Моны онол. Өвчин зовлонгоос яаж гэтлэх вэ? Хүүхдээ хүмүн болгохын тулд юуг сургах ёстой вэ? Байгал дэлхийтэйгээ зохицож амьдрахын тулд юу хийх ёстой вэ? гэдгийг давтамжаас олсон оноогоороо баталгаажуулж, давтамжаас олсон алдаагаараа жигшиж суралцахын Моны онол гэдэг.

Монгол буюу мөн чанарын онол. Мөний онол байхгүй юу. Энэ нь аялгандаа автаад Моны онол болж хувирсан. Мөн чанарын онол. Ямар ч эртний улс байсан давтамжид хариулах маш их мэдлэгтэй байдаг. Эртний Грек, Ром бол манай нүүдэлчин ард түмэнтэй эн зэрэгцэхүйц суурин ардын соёл. Тэд суурьших ухааны олон асуултад хариулсан байдаг. Бид ч хүмүн болсныхоо хувьд өөрсдийнхөө нүүдэлчин ахуйд маш олон зүйлийг таньж мэдсэн. Гагцхүү сэтгэлгээ ондоотой.

Төрөхийн асуудал бол хүмүнд болгонд бүх цаг үед байх асуудал. Доогуураа жамаараа л төрж байгаа бол түүний зүй тогтлыг тайлбарлаж, арга хэмжээ нөхцөлийг бүрдүүлснээр шийдвэрлэнэ. Зөрчигдвөл, шийдвэрлэж чадахгүй асуудалд хүргэдэг зүйлсийг Моны онол хамаатуулдаг.

Гэрийн онол

Хүмүн хоорондын харилцааг зохицуулдаг улс бүхний өөрийн жаяг, ёс зүй байдаг. Итгэл бишрэл шашнаар нэг төлөвшүүлдэг, жишиг хүмүний баримжаагаар нэг төлөвшүүлдэг, тэр улсын бодлогын хүрээнд бас нэг төлөвшүүлдэг. Хүмүн хоорондын харилцааг Монголчууд бид Гэрийн онолоор зохицуулж иржээ. Үүнийг амархан ойлгоё гэвэл гэр бүлээс хүмүн гарч ирдэг. Гэр бүл бол нийхэмийн анхдагч нэгж. Гэр бүлийн хэн нэгэн алдаа оноо гаргавал гэр бүлийн бүх гишүүд хохирлыг барагдуулна. Нэг хүмүн хохирлоо барагдуулахад хэтэрхий их цаг хугацаа зарцуулдаг учраас хамтын хүчээр засдаг. Тиймээс нэг хөвүүний алдаагаас болж, отгоороо боол болдог тогтолцоо юм. Яагаад тэр хүмүн муу байсан бэ гэвэл тэр хүүхдийн буруу биш, сурган хүмүнжүүлэгч гэр бүлийн буруу юм. Учир нь хүмүний анхдагч соёл сэрэхүй, ёс зүй, гэр бүлдээ төлөвшдөг. Тэр гэр бүл тухайн хүмүнд төлөвшлийг олгож чадаагүйгээс хариуцлагыг үүрч байгаа юм. Энэ бол гэрийн онол.

Алтан Дээд ГэрИэ-ний онол

Бүх төрлийн хамтын ажиллагааг зохицуулдаг онол буюу тохиролцооны онол гэсэн үг. Аман гэрээ, Бичгийн гэрээ, Тамгат гэрээ байхаас эс хамаарч, хоёр тал тохиролцсон бол хэсэн үгэндээ хүрч, эс хүрвэл ямар аргаар хохирлоо цайруулахыг хэлцдэг онол юм. Бүх төрлийн хоёр тал ашигтай байх орон зайг тэмтрэх харилцан гэрээг, харилцан тохиролцоог маш их дээдэлнэ. Өмнө нь өгүүлсэнчлэн ноён зарц хоёрын харилцаа аман гэрээнд үндэслэж байсан. Ноён зарцаар маллуулж буй малын төлөөс 3 төлөгний хоёрыг өөртөө авч, нэгийг нь зарцдаа өгч байна гэдэг нь аман гэрээгээр явагдаж байна. Энэ тохиролцоондоо хоёр тал хоёул хүрэх ёстой. Ингэж энэ харилцааг ч хамгаалдаг. Хоёр тал шийтгэлээ ч бас эн тэнцүү хүлээн зөвшөөрөнө.